Kętrzyn – historia zniszczenia i odbudowy zamku krzyżackiego

Krzyżacki zamek w Kętrzynie został zniszczony w 1945 roku przez armię czerwoną wraz z miastem. Zamek odbudowano w latach 1964-1966 staraniem Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Olsztynie i ze środków Ministerstwa Kultury i Sztuki. Sama odbudowa nie przywróciła jednak zamkowi wyglądu sprzed IIWŚ, ale sięgnęła dalej regotycyzując go. W II poł. XVII w. przebudowano bowiem zamek m.in. rozbierając górną kondygnację skrzydła północnego wraz z ozdobnymi gotyckimi szczytami i wyrównując w ten sposób wszystkie trzy skrzydła.

O powojennej odbudowie zamku w Kętrzynie opowiadał dr inż. arch. Wojciech Wółkowski na niedawnej konferencji „Odbudować, zmienić, zachować? Zamki w krajobrazie Polski”, w referacie pt. „Czy analogia może być podstawą do fizycznej ,,rekonstrukcji” historycznej budowli lub jej części”.

Polscy konserwatorzy odbudowując zamek w Kętrzynie uciekli się do użycia analogii. Analogia, nie traktowana jako rekonstrukcja, tylko neutralne uzupełnienie, które pasuje i nie gryzie się z zachowanym obiektem jest jedną z dróg – mówił Wółkowski. Zamek w Kętrzynie w drodze wielokrotnych przebudów stracił górę głównego domu zamkowego. Aby wyobrazić sobie ten najważniejszy element budowli Conrad Steinbrecht (niemiecki architekt i konserwator żyjący na przełomie XIX/XX w.) narysował szkic odwołujący się do zamku Saalau na terenie obecnego obwodu królewieckiego, na północ od Kętrzyna. W 1945 r. armia radziecka spaliła zamek, który odbudowano w latach 60. Przy odbudowie Państwowe Pracownie Konserwacji Zabytków sięgnęły do wzorca zamku w Saalau. Zaczerpnięto z niego też tynkowany fryz, który wykonano pod oknami domu głównego. Zastosowano inną cegłę stąd nie można mieć wątpliwości, że szczyty są elementami dodanymi. Nie ma kontrowersji. Pytanie jest oczywiście o doktrynę, czy powinniśmy to bardziej odróżniać czy mniej.

Całe wystąpienie Wółkowskiego, w którym mówi on też o niebezpieczeństwach korzystania z analogii można zobaczyć pod linkiem: Zamki w krajobrazie Polski 🏰 TRANSMISJA ONLINE // DZIEŃ 2 (youtube.com)