Toruń – przykłady odrestaurowanych zabytków i zrekonstruowanych elementów dekoracyjnych
Tekst na ten temat przygotował toruński przewodnik i redaktor Toruńskiego Serwisu Turystycznego Arkadiusz Skonieczny:
„Podjęcie dziś sprawy przywrócenia wieży ratuszowej hełmu nie byłoby pierwszą taką próbą po jego zniszczeniu w 1703 r. Idea rekonstrukcji powracała w kolejnych okresach, jednak zawsze na przeszkodzie jej realizacji stawały możliwości i względy finansowe, a nie przeciwności i kwestie doktrynalne. Dopiero doktryna Karty Weneckiej z 1964 r. bierze górę i nie liczy się z występującą już wcześniej myślą odbudowy, czyli trwającą ideą przywrócenia ratuszowi jego pierwotnego wyglądu i ekspresji.
Konserwatorzy-doktrynerzy zapatrzeni w Kartę Wenecką jakby nie potrafią dostrzec, że w przestrzeni publicznej są inne wartości poza “prawdziwymi zabytkami” – np. wartości historyczne, emocjonalne, estetyczne, wartości kontekstu miejsca, w końcu wartości tożsamości i identyfikacji.” (https://toruntour.pl/5816/tak-moglby-wygladac-ratusz-staromiejski-torun)
„W 1. poł. XIX w. zlikwidowano przedproże, ozdobny reprezentacyjny portal, a wejście przeniesiono w miejsce dotychczasowego przejazdu – bramy. W 1870 r. pałac został przejęty przez wojsko pruskie, a w latach 1874-1887 przebudowany – usunięto barokowy szczyt, wysoki, 4-spadowy dach, wybudowano skrzydło tylnej oficyny i umieszczono kasyno oficerskie 61. Pułku Piechoty, istniejące do I wojny światowej.
W 1957 roku Pałac przekazano Uniwersytetowi Mikołaja Kopernika (Wydziałowi Sztuk Pięknych), któremu służył do 2014 r. Odtąd jest siedzibą Kujawsko-Pomorskiego Teatru Muzycznego. W latach 1976-1992 przeprowadzono kapitalną restaurację i rekonstrukcję, przywracając mu oryginalny wygląd, który budynek utracił w XIX w.”
https://toruntour.pl/3851/palac-stanislawa-dambskiego
Foto: Pałac w 1960 r. i współcześnie (google maps)
Zrekonstruowany portal i przedproże Pałacu.
Foto: legion/fotopolska.eu
„Kamienica zdobyła wiele wyróżnień jako przykład wzorowej konserwacji zabytku (m.in. w 1999 roku otrzymała tytuł Obiekt Roku w kategorii rewaloryzacja i adaptacja budynków zabytkowych).”
https://www.turystyka.torun.pl/…/kamienica-ul-lazienna…
https://toruntour.pl/4191/kamienica-ul-lazienna-22-torun
Foto: TorunTour.pl (L), Panael/Polska-org.pl (P)
Odrestaurowany w latach 1960-1963.
Kamienica przy ul. Kopernika 17. Wielokrotnie przebudowywana. W latach 60-tych zdecydowano się przywrócić jej gotycką formę. Poza udokumentowanymi pracami mimo braku ikonografii przywrócono schodkowy szczyt. Wiele detali fasady zostało wykonanych na podstawie zachowanych reliktów bądź analogii z innymi gotyckimi budynkami Torunia (kreacja konserwatorska).
„W XIX w. tę gotycką kamienicę patrycjuszowską destrukcyjnie przekształcono na wielomieszkaniową czynszową z przebudową wnętrza na kilka mniejszych mieszkań, jak to czyniono w przypadku wielu kamienic w Toruniu, a fasadę pokryto tynkiem. W takim stanie dotrwała do 1970 r. (fotografia czarno-biała z 1942 r.).
W latach 1970-1973, w czasie badań architektonicznych rozpoznano dzieje budowy i oryginalny wygląd tego cennego zabytku, a następnie na podstawie tego zrealizowano prace renowacyjne przywracające dawny układ przestrzenny domu, rekonstruujące m.in. wysoką sień na parterze, podział na trakt przedni i tylny. Odtworzono więc typowy gotycki dom mieszkalno-magazynowy z mieszkalnym parterem i piętrem oraz magazynowym drugim piętrem.
Od tego czasu mieści się tu część Muzeum – Domu Mikołaja Kopernika.”
https://toruntour.pl/…/kamienica-ul-m-kopernika-15-dom…
Foto: Dom Kopernika w 1942 r. oraz współcześnie (foto: Balbina/fotopolska.eu)
Po prawej stronie widoczny fragment odrestaurowanej kamienicy przy ul. Kopernika 19 (Instytut Geografii PAN).
Foto: Balbina/fotopolska.eu
„Kamienica gotycka z 2. poł. XIV w., przebudowana po 1801 r, z piętrową oficyną z XVIII w. Regotyzowana w latach 1972-1978 z przeznaczeniem na hotel i restaurację.
Do kamienicy prowadzi zrekonstruowane przedproże (istniejące tu oryginalnie do ok. 1847-1857 r.) – jedna z nielicznych takich form charakterystycznych dla przedrozbiorowego Torunia – dalej gotycki ostrołukowy, profilowany portal.
Strop jest rekonstruowany z belek z 1596 r. wtórnie użytych (odnalezionych w 1972 r. w czasie generalnego remontu kamienicy).”
https://toruntour.pl/5713/kamienica-ul-zeglarska-10-torun
Foto: Kamienica w roku 1908 oraz współcześnie (foto: TorunTour.pl)
„Dom zbudowano w XV w. W późniejszych wiekach został przekształcany: nieznacznie na przełomie XVII i XVIII w. oraz znacząco w XIX w., kiedy to usunięto historyczny stylowy szczyt oraz destrukcyjnie przekształcono na budynek czynszowy wielomieszkaniowy, dzieląc wnętrze na kilka małych mieszkań. Przy tej okazji przeniesiono wejście z łukowej profilowanej wnęki środkowej do prawej.
Do obecnej formy doprowadzony został przed II wojną światową, kiedy odsłonięto spod XIX-wiecznego tynku gotycką fasadę poddaną następnie pracom restauracyjno-konserwatorskim w latach 60. XX w.”
https://toruntour.pl/…/kamienica-ul-sukiennicza-26…
Foto: Widok kamienicy sprzed usunięcia wtórnych tynków oraz współcześnie (Foto: TorunTour.pl)
Odrestaurowany przed 2013 rokiem.
Na zdjęciu spichlerz w 1989 i obecnie (foto: TorunTour.pl).
https://toruntour.pl/4801/torun-spichrz-ul-piekary-4
„„To była bardzo żmudna praca, wykonana przy pomocy bardzo tradycyjnych przyrządów, jak cyrkiel, liniał…”. Tak konserwatorzy opisują prace przy rekonstrukcji XV-wiecznych dekoracji maswerkowych wschodniego szczytu prezbiterium kościoła mariackiego.
– Po ustawieniu rusztowań przeprowadzono w pierwszej kolejności żmudne prace nad zinwentaryzowaniem wszystkich zachowanych śladów maswerków tj. linii kompozycyjnych, wkłuć cyrkla itp. Na podstawie tych danych zespól konserwatorów, wspierany przez historyków sztuki zajmujących się badaniami architektury średniowiecznej zaproponował formy maswerków do odtworzenia – mówi Sławomir Wojdyło z Biura MKZ w Toruniu. – Są one w zdecydowanej większości ściśle oparte na zachowanych rytach. W nielicznych miejscach, gdzie brakowało informacji o możliwej formie maswerku lub były one niejednoznaczne, zaaranżowano układ form na zasadzie analogii z innymi blendami z tego szczytu lub z innymi znanymi obiektami, co jest powszechnie stosowanym rozwiązaniem.
Prace wykonała firma Konserwacja Dzieł Sztuki Katarzyna Polak. Konsultantami z zakresu historii sztuki byli: prof. Elżbieta Pilecka i dr Michał Kurkowski. Przy inwentaryzacji i rekonstrukcji pracowali konserwatorzy: Marcin Ceglarski, Korneliusz Kuczykowski, Jakub Polak. Przy tynkowaniu pracowali: Marcin Kaczmarek i zespół osób malujących dekorację pod kierunkiem Katarzyny Owczarczyk – Kozieł. Nadzór konserwatorski z ramienia parafii p.w. Wniebowzięcia NMP pełniła prof. Jadwiga Łukaszewicz. Pracami kierowała Katarzyna Polak.”
https://www.facebook.com/photo/?fbid=2065290720285277&set=a.609153505899013
Foto: Andrzej Skowroński (L), Jakub Polak (P)
Zrekonstruowane na szczycie kamienicy przy ul. Piekary 37 figura archanioła, ozdobne puchary oraz kule.
Rok 1999.
Foto: TorunTour.pl
Rok 1999.
Foto: Piotr Kostuś/fotopolska.eu
Rok 2000.
Foto: Marek W./fotopolska.eu
„Fotografia powyższa pochodzi z roku 1972. Dokonaliśmy na niej rekonstrukcji dawnego zwieńczenia (hełmu) wieży ratuszowej. W ten sposób mógłby wyglądać toruński Ratusz Staromiejski.
Mógłby, gdyby zrealizowano wzbogaconą o ten element jego rekonstrukcję trwającą w 1. połowie XVIII w. po zniszczeniach, jakich dokonali Szwedzi bombardujący Toruń jesienią 1703 r.”
„Dzieła architektury posiadające znaczenie symbolu, wymagają w razie konieczności ich restauracji zachowania tych form, które stały się dla nich charakterystyczne”.
Dlatego właśnie w Polsce i w Europie przybywa rekonstrukcji, dlatego przywracane są do przestrzeni elementy – czasem od stuleci – nieistniejące.
Kontynuując powyższą myśl Waltera Frodla (1908-1994): warto odbudować hełm na wieży ratuszowej w Toruniu, bo Ratusz Staromiejski jest takim dziełem architektury, które posiada znaczenie symbolu, a hełm wieżowy był tą formą, która stała się dla niego i całego Torunia charakterystyczna.
W 2003 r. uchwalona została Konwencja UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Nadrzędną wartością w tym dokumencie stała się kulturowa różnorodność, a ściślej różnorodne wartości, do których odnoszą się poszczególne wspólnoty w procesie budowania własnej tożsamości.
W naszym opisywanym tu przypadku rekonstrukcji hełmu Konwencja znaczenie ma takie, że podkreśla nowe postrzeganie problematyki ochrony dziedzictwa, gdzie „w procesie przekazywania i odtwarzania tego dziedzictwa materialne relikty przeszłości odgrywają rolę pomocniczą. Nie sposób nie zauważyć, że przyjęcie takiej koncepcji dziedzictwa wiąże się z odejściem od tradycyjnego pojmowania kwestii autentyczności. Autentyczność przedmiotu materialnego schodzi na plan dalszy, natomiast podstawowego znaczenia nabiera kwestia autentyzmu przeżyć i doświadczeń odbiorców”.
W tej chwili – bez hełmu – ratusz przekazuje nam niepełną swoją autentyczność, tzn. nie wyraża autentycznej czyli pierwotnie zaplanowanej swej koncepcji, formy i ekspresji; nie demonstruje sobą tego, do demonstracji czego otrzymał pełną swą formę.
Dlatego właśnie dopiero przywrócenie wieży ratuszowej jej hełmu umożliwi właściwy odbiór i zrozumienie tego, co ratusz „mówi”, stworzy autentyczność przeżyć i doświadczeń odbiorców.”
Cały tekst: https://toruntour.pl/…/tak-moglby-wygladac-ratusz…
Ilustracje: TorunTour.pl
