„Zagłada zabytków” – przykłady niszczenia dziedzictwa kulturowego, jakie przesłali Państwo na naszą skrzynkę e-mail
„Musimy mieć świadomość, że zabytki to jest nasze dziedzictwo, innego nigdy mieć nie będziemy, a co zniszczymy własnymi rękami, tego przyszłe pokolenia już nie zobaczą. Sytuacja zabytków w Polsce jest niestety bardzo zła, co piszę z wielkim smutkiem” – Dr hab. Monika Bogdanowska, Małopolski Wojewódzki Konserwator Zabytków w latach 2019-2021.
Poniżej prezentujemy tylko kilka przykładów zniszczenia zabytków, jakie przesłali Państwo na skrzynkę kontaktową w ciągu ostatnich tygodni.
Wśród zjawisk, które najbardziej negatywnie wpływają na los zabytków w Polsce można wyróżnić:
- Remonty, przebudowy i tzw. „rewitalizacje zabytków” wykonywane przez osoby nie posiadające ani uprawnień ani wiedzy potrzebnej do takich prac. Rezultatem często jest zniszczenie architektury obiektu i jego substancji zabytkowej.
- Otwarcie wrogie działania wobec zabytków, które traktowane są jako przeszkody generujące koszty, blokujące rozwój i inwestycje.
- Opuszczenie i postępująca rujnacja wynikająca z lat zaniedbań, braku opieki, braku finansowania i pomysłu na zabytek.
- Nieudane rozbudowy, nadbudowy, adaptacje oraz niszczenie otoczenia zabytku.
To najwyższy czas by zastanowić się co zrobić by bardziej efektywnie wspierać lokalną/klasyczną/tradycyjną architekturę, rzemiosło i konserwację zabytków oraz wiedzę na ich temat.
SZANOWNI PAŃSTWO,
W imieniu społecznego Komitetu Miłośników Parku Dworskiego w Porębie Wielkiej zwracamy się z prośbą o wsparcie i ekspertyzę i pomoc w odbudowie (rekonstrukcji) zniszczonego cennego, unikatowego w skali kraju zabytku – XVIII-wiecznej wozowni (piwnice XVI w), znajdującej się na terenie Parku Dworskiego hrabiów Wodzickich w Porębie Wielkiej 4 (woj. małopolskie).
Opis sytuacji:
* 19.08.20124 doszło do całkowitej rozbiórki zabytkowej Wozowni przez Gorczański Park Narodowy (GPN) ciężkim sprzętem;
* Wozownia była częścią zespołu parkowo-dworskiego wpisanego do rejestru zabytków w 1934 roku, w całości była Pomnikiem Przyrody od 1934 r.;
* Rozbiórka została przeprowadzona na podstawie wątpliwych pozwoleń z 2015 i 2016 r, które według naszej wiedzy nie obejmowały takiego zakresu prac i były już nieważne w momencie ich realizacji;
* Ostatnia ekspertyza stanu zabytku z 2014 r, którą dysponuje GPN opisuje stan jako „zadowalający”
* W miejscu oryginalnej Wozowni dnia 25.09.2024 rozpoczęto w błyskawicznym tempie wznoszenie nowego obiektu z zupełnie nowych materiałów;
* Zabytkowe 300-letnie belki z rozbiórki pozostawiono na stosie bez żadnego zabezpieczenia przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi przez 6 tygodni;
* Lokalne media (Kronika Krakowska 7.10.2024 i Gazeta Krakowska 9.10.2024, TVPInfo (9-10,10.2024) ) informowały o zdarzeniu.
Zwracamy się z prośbą do osób mających doświadczenie w zakresie rekonstrukcji i odbudowy obiektów zabytkowych o:
* Przeprowadzenie eksperckiej oceny sytuacji, w tym analizy możliwości rekonstrukcji oryginalnej Wozowni na czym najbardziej zależy lokalnej społeczności i naszemu Komitetowi;
* Wsparcie merytoryczne w opracowaniu strategii działań mających na celu przywrócenie lub upamiętnienie zniszczonego zabytku;
* Pomoc w przygotowaniu ekspertyzy dotyczącej wartości historycznej i kulturowej Wozowni oraz jej znaczenia dla integralności całego zespołu parkowo-dworskiego;
* Włączenie się w działania mające na celu nagłośnienie sprawy i edukację społeczeństwa w zakresie wartości dziedzictwa kulturowego.
Wiedza i doświadczenie mogą być nieocenione w rozwiązaniu tej trudnej sytuacji. Wierzymy, że wspólnie możemy przyczynić się do ochrony naszego dziedzictwa kulturowego i zapobiec podobnym przypadkom w przyszłości.
Na życzenie udostępnimy dokumentację fotograficzną obiektu przed i po rozbiórce. Jesteśmy gotowi dostarczyć wszelkie dodatkowe informacje, które mogą być potrzebne do analizy sprawy.
Z góry dziękujemy za rozpatrzenie naszej prośby i liczymy na możliwość współpracy.
Z wyrazami szacunku,
Komitet Miłośników Parku Dworskiego w Porębie Wielkiej.
Izabela Knapik
Foto: Agnieszka Cygan (G), Izabela Knapik (D).
„Grota z około 1900 r. Miała u góry taras z tralkowanym ogrodzeniem. Wejście obmurowane było kamiennymi blokami oraz zwieńczone łukiem z cegieł klinkierowych i glazurowanych w kolorze butelkowej zieleni; zamykane było ozdobną kratą. Głównym budulcem groty był kamień.
Tonąca w zieleni całość sprawiała wrażenie tajemnego wejścia u podnóża góry.”
Zdjęcie sprzed 100 lat: Rafał Eckiert (Beuther).
Za: Bytom pieszy / Bytōm piechty
„Wiek cały braku remontów doprowadził to miejsce do ruiny. Zniknęła krata, zniknęły tralki, wnętrze groty stało się śmietniskiem. Ze ścian ubyło mnóstwo kamieni (górne zdjęcie).
Ale największe zniszczenie zrobił remont z ostatnich lat. Nadał on grocie wygląd makiety z taniego filmu (na dole).”
Za: Bytom pieszy / Bytōm piechty
„Była tu zupełnie unikalna kapliczka Jana Nepomucena. Prawdziwa sztuka ludowa, a nie jarmarczny świątek. W domkowej kapliczce drewnianej zdobionej promienistym malowaniem stała sobie nieporadna bosonoga ludowa rzeźba Jana Nepomucena z krzyżykiem w ręce i księgą pod pachą, bez zarostu, biretu, komży i peleryny, z 2001. Napis: „Wyk. Kołpa Sz. 2001 r.”. Obiekt wysoce niekanoniczny i przez to ciekawy. We wrześniu 2024 kapliczkę wymieniono na nowa, paskudną do bólu, a parę dni później zniknęła rzeźba, zamieniona na szablonową figurę JN.
Miałeś, mieszkańcu Momotów Dolnych, złoty róg, ostał ci się jeno sznur.”
Za: FB/Nepomuki
Zabytkowy budynek został wyburzony. Nie był objęty ochroną konserwatorską.
W jego miejscu ma powstać 180 apartamentów hotelowych.
Źródło: W miejscu wyburzonego ośrodka Horyzont w Piechowicach powstanie osiedle apartamentów
„Niestety przegraliśmy wyścig z czasem i z żywiołami. Dziś (15.IX.2024) runęła cała przednia ściana oranżerii z częścią podpiwniczenia. Prawdopodobnie pałac będzie nieczynny aż do posprzątania gruzowiska.”
Za: FB/Fundacja Gniazdo
