Piotrków Trybunalski – historia odbudowy najwyższego piętra Zamku Królewskiego

Zamek w Piotrkowie Trybunalskim (nazywany także Pałacem Zygmunta Starego) powstał w latach 1512-1519 jako wolno stojąca wieża na kopcu otoczonym parkanem z bramą i fosą. Za prace odpowiadał mistrz Benedykt z Sandomierza. Po śmierci króla stanowił kolejno miejsce obrad sejmowych, siedzibę starostwa grodowego a następnie Trybunału Koronnego. Zniszczony w 1657r w trakcie oblężenia miasta przez wojska szwedzkie. W latach 1668-1671 odbudowany przez starostę piotrkowskiego Michała Warszyckiego. Dach dwuspadowy ze szczytami zastąpiono namiotowym czterospadowym. Miejsce uszkodzonych portali renesansowych zajęły barokowe. W XVIII w. na dachu budynku umieszczono srebrnego orła…

Po rozbiorach zamek utracił znaczenie i podupadł. Po likwidacji polskich urzędów przez Prusaków w zamku urządzono magazyny. W 1865 r. wieża uległa zniszczeniu w czasie pożaru miasta. Cztery lata później na rozkaz rosyjskich władz guberni piotrkowskiej rozebrano drugie piętro zamku a resztę budowli przebudowano na cerkiew garnizonową dla stacjonujących w mieście wojsk rosyjskich. W wieży dodatkowo umieszczono na piętrze zbrojownię i kancelarię a w piwnicy piekarnię. Skuto nadprożne gzymsy i parapety okienne oraz renesansowe portale na niższych kondygnacjach. Dobudowano charakterystyczną kopułkę oraz wolno stojącą dzwonnicę.

Po odzyskaniu niepodległości zamek stał się siedzibą Muzeum Krajoznawczego PTK. W latach 1919-1922 przeprowadzono prace renowacyjne, które w głównej mierze polegały na usunięciu przekształceń, zabezpieczeniu budynku i dostosowaniu go do celów muzealnych.

Choć decyzję o przywróceniu zamku do stanu pierwotnego podjął Wojewódzki Konserwator Zabytków już w 1947 r. na rozpoczęcie prac trzeba było czekać aż do roku 1963. Stan zamku coraz bardziej się wtedy pogarszał. W wyniku trwających siedem lat prac odbudowano drugie piętro wieży według projektu Wacława Balda. Przywrócono dach czterospadowy z czasów obudowy po potopie. Częściowo też uzupełniono kamieniarkę.

Ostatnie prace przy zamku prowadzono w latach 2009-2014. Przeprowadzono wtedy remont konserwatorsko-budowlany elewacji i zrekonstruowano część detali kamieniarki okiennej. Do dziś pozbawionymi dekoracji pozostają okna drugiego piętra. Być może zachowane relikty kamieniarki oraz ikonografia pozwolą zrekonstruować je w przyszłości.