Tarnobrzeg – Zamek Tarnowskich jako ciekawy przykład zabytku, który „nigdy tak nie wyglądał”

Nawiązując do naszych dawniejszych wpisów, o zabytkach, które nigdy tak nie wyglądały (część 1 i część 2), dzisiaj prezentujemy zamek w Tarnobrzegu (nazywany także Pałacem Tarnowskich bądź Zamkiem Dzikowskim), który swoją obecną formę zawdzięcza odbudowie w stylu wczesnego baroku z roku… 1929.

„Dawna rezydencja hr. Tarnowskich herbu Leliwa – zamek w Dzikowie – wraz z otaczającym go parkiem i budynkami towarzyszącymi stanowi najcenniejszy zespół zabytkowy Tarnobrzega. Jak wykazała analiza zachowanych materiałów archiwalnych, potwierdzona badaniami archeologicznymi i architektonicznymi, początki późniejszej rezydencji sięgają czasów średniowiecza.”

Historia zamku to historia przebudów i odbudów.

Pierwotnie ceglany piętrowy dwór wieżowy wybudowany na skarpie wiślanej w XV w. (zachowane piwnice). Rozbudowany o skrzydło w 1638 r. (główny korpus obecnego budynku) przez Michała Stanisława Tarnowskiego. Zamek posiadał wtedy mury kurtynowe, dwa bastiony, fosę oraz zespół budynków bramnych. W 4 ćw. XVIII w. dobudowano skrzydło wschodnie a na osi budynku pojawiła się barokowa facjata ze spływami. W miejscu zlikwidowanych w większości fortyfikacji założono park krajobrazowy.

Zniszczony przez Austriaków w 1809 r. w czasie wojny polsko-austriackiej. W ruinie przez następne ćwierćwiecze. Odbudowany po powstaniu listopadowym w stylu neogotyku angielskiego wg projektu Franciszka Marii Lanciego. W 1927 r. spłonął korpus i skrzydło wschodnie.

„Katastrofa zamku, która odbiła się szerokim echem w Polsce, spowodowała konieczność jego odbudowy, a zarazem nadania nowego stylu architektonicznego. Ostatecznie postanowiono, za radą architekta, któremu powierzono odbudowę zamku, prof. Wacława Krzyżanowskiego, nadać rezydencji cechy stylowe wczesnego baroku Wazów, stylu najbardziej polskiego w charakterze, odpowiadającemu polskiemu „niebu i obyczajowi”.”

„Zamek w Dzikowie, dzięki odbudowie zrealizowanej w latach 1928-1929 w opisanym kształcie jest wybitnym dziełem architektury polskiej, a przy tym ostatnią monumentalną realizacją architektoniczną w dziejach ziemiaństwa polskiego.”

Zamek Dzikowski wielokrotnie zmieniał swój wygląd. Choć ostatni raz miało to miejsce zaledwie w 1929 roku nie stracił on swojej historycznej i kulturowej wartości. Być może zasługa w tym historyzującego projektu prof. Krzyżanowskiego. Być może po prostu upływu czasu.

Cytaty za: Historia zamku – Muzeum – Zamek Tarnowskich w Tarnobrzegu