Ćmielów – postępuje częściowa odbudowa zamku – śledzimy zmiany

W zeszłym roku pisaliśmy o odbudowie ćmielowskiego zamku, dokonywanej przez prywatnego właściciela. Poniżej przedstawiamy cztery zestawienia zdjęć pokazujące jak w ciągu trzech ostatnich lat zmienił się zamek.

Więcej w materiale filmowym: https://www.facebook.com/watch/?v=1379255923192222

„Zamek Ćmielów zbudowany został w pierwszej połowie XVI wieku przez najpotężniejszego polskiego możnowładcę tego czasu kanclerza Krzysztofa Szydłowieckiego. Składał się z położonej na wyspie rezydencji oraz gmachu przedzamcza z monumentalną wieżą bramną. Rezydencja na wyspie uległa dewastacji w 18 wieku, a jeszcze kilka lat temu widoczny był tam tylko fragment kaplicy i jednego z domów zamkowych. Resztę kryła ziemia i dziki las, a wejść dało się tam tylko w kaloszach a i to nie zawsze. Inne były losy przedzamcza, które od 18 wieku było wykorzystywane na cele gospodarcze, był tam oddział manufaktury ceramiki, browar, hodowla nutrii, betoniarnia, a nawet przaśny przybytek uciech cielesnych. Do końca PRL-u zamieszkiwali tam ludzie.

W 2022 roku właścicielami zamku zostali Anna i Tadeusz Maciej Zarębscy, którzy wpierw postanowili tam zamieszkać, ale rychło doszli do wniosku, że wynikające z tego ograniczenie dostępności nie byłoby stosowne, zamek ćmielowski jest Dobrem Narodowym o zbyt wielkiej wartości. Prace ukierunkowane zostały więc w stronę wykreowania przestrzeni publicznej. Pierwszym, niezwykle istotnym etapem, było przeprowadzenie obszernych badań archeologiczno-architektonicznych, które ujawniły formę rezydencji na wyspie. Równocześnie postępowały niewyobrażalnej skali i kosztów działania hydrotechniczne i ziemne dzięki którym pokonano wodę dotąd stale zalewającą zamek i uniemożliwiającą rozpoczęcie jakichkolwiek prac.

W zespole współtworzonym przez Małgorzatę Chorowską, Dawida Krzeszowca i Tomasza Olszackiego przeforsowaliśmy kluczową kwestię: rozdzielenie statusu rezydencji na wyspie oraz przedzamcza jako odpowiednio: ruiny oraz budynku zdegradowanego (rudery) z czym szło w parze odmienne ich traktowanie w toku dalszych działań rewitalizacyjnych. Zamek na wyspie miał stać się trwałą ruiną zaaranżowaną wedle prawideł angielskiej teorii konserwacji. Po pełnym przebadaniu mury dotąd niewidoczne miały zostać nadbudowane z wykorzystaniem materiałów tradycyjnych, zaś te które sięgały wyżej poddano kompleksowej konserwacji i ingerencji murarskiej ograniczonej tylko do działań ratowniczych. W przyszłości wapienno-piaskowcowe mury otaczać ma trawa i woda, a całości dopełniać mają zachowane na wyspie lipy oraz zwaliska murów utrwalone już na rycinach z XIX wieku.

Inaczej w przypadku przedzamcza. Stojąca tam rudera to nie romantyczna ruina, ale gmach wielokrotnie przekształcany, nadający się jednak (po badaniach i wykonaniu stosownej dokumentacji) do przykrycia stropami, dachami, wreszcie do prowadzenia weń funkcji użytkowych. Oczywiście podczas jego planowania liczyć się należało z wymogami stawianymi przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków i Narodowy Instytut Dziedzictwa. Te zaś dotyczyły przede wszystkim stosowanych materiałów pozwalających na jednoznaczne odróżnienie struktur pierwotnych i wtórnych. Ostatecznie ubytki w koronach kamiennych murów zdecydowano wypełnić wylanym w szalunku betonem, który stał się także wieńcem stężającym całą konstrukcję i stanowiącym oparcie dla drewnianej więźby dachowej. Beton zbrojony z przeponami poziomymi, pionowymi oraz iniekcjami i drenażem to także konieczna warstwa izolacyjna na podłożu, inaczej wody powstrzymać nie sposób. Do okien wieży bramnej zaprojektowane zostały kamienne oprawy architektoniczne, które właśnie są tam montowane wraz z oryginalnymi reliktami poddanymi konserwacji.

Przedzamcze pomieści wystawę archeologiczno-historyczną, ekspozycję kolekcji muzycznej Właścicieli, lapidarium cennego detalu kamieniarskiego oraz restaurację. Wyspa stanowić będzie romantyczny park z trwałą ruiną rezydencji Krzysztofa Szydłowieckiego. Całość ujęta będzie narysem ziemnych wałów z bastionami, zaś rozległe błonia położone za wałami i fosami stać się mają przestrzenią dla plenerowych koncertów.”

Tomasz Olszacki

FB zamku: https://www.facebook.com/zamekwcmielowie