Odbudowy historycznych ratuszy. Jak to robimy w Polsce?
Historyczny ratusz jest dumą i ozdobą każdego miasta. Niestety nie każde miasto jest w stanie takim się pochwalić. Wiele ratuszy nie przetrwało burz dziejowych. Dziś gdy kraj znów się rozwija i bogaci wiele samorządów oraz mieszkańców zastanawia się nad ich przywróceniem.
Choć najbardziej oczywistym wydaje się rekonstrukcja ratusza, w praktyce bywa różnie. Poniżej 9 przykładów polskich miast. W każdym z nich zdecydowano się na inne rozwiązanie. Jak Państwo je oceniają? Gdzie udało się to najlepiej? Które miasto skorzystało najbardziej? Tymczasem w kolejce czekają już kolejne miasta. O odbudowie ratusza w ostatnich latach mówiło się m.in. w Bytomiu, Braniewie, Siemiatyczach, Tczewie czy Chełmie. Czy umiemy uczyć się na błędach?
Ratusz zrekonstruowano do stanu z XVII w, czyli sprzed późniejszych przebudów.
Historyczny ratusz został zniszczony w trakcie II wojny światowej. Pozostałości rozebrano w 1955 r.
Więcej: pobierz plik pdf
Foto: Danuta B./fotopolska.eu (G), FB Gmina Strzelin (D).
Nowemu budynkowi ratusza nadano formy historyzujące, korespondujące z XX-wieczną murowaną zabudową Rynku, jaka zastąpiła wcześniejszą drewnianą. Poprzedni parterowy drewniany ratusz (na górze) został rozebrany w 1916 r.
Foto: muszyna.pl
Nowy ratusz nawiązuje do wyglądu polskich małomiasteczkowych ratuszy. Największą inspiracją dla projektu miał być ratusz w Sulmierzycach (foto w komentarzu). Historyczny ratusz spłonął w trakcie potopu szwedzkiego.
Foto: Arkadiusz K./fotopolska.eu
W 2011 roku z pomysłem odbudowy ratusza wyszło Stowarzyszenie Forum Rozwoju Przemyśla. Inicjatywę poparło w ankiecie 62% mieszkańców. Historyczny ratusz rozebrał austriacki zaborca w 1812 r.
Foto: makieta ratusza w XVII w. autorstwa Tomasza K., poniżej zarys fundamentów ratusza na zdjęciu Norberta Ziętala.
Nowoczesny pawilon na starym Rynku kryje w części podziemnej relikty murów pierwszego częstochowskiego ratusza.
„W ramach konkursu zorganizowanego przez SARP wyłoniono najbardziej neutralny w swej formie, a za razem elegancki projekt zagospodarowania przestrzeni rynku, który w doskonały sposób prezentuje charakter tego miejsca dzieląc je na dwa niezależne, a jednocześnie związane ze sobą węzłem historii światy.
W centralnej części płyty rynku powstał szklany, neutralny, kubistyczny pawilon, który przyciąga uwagę, a jednocześnie w żaden sposób nie próbuje naśladować historycznej zabudowy, której formy nie znamy.” (cytat za WKZ).
Historyczny budynek spłonął w 1809 r.
Foto: zycieczestochowy.pl (G), Łukasz Kolewiński/czestochowa.naszemiasto.pl (D).
Część budynku odbudowano w formach historycznych. Najbardziej zniszczone fragmenty odbudowano w popularnej wśród powojennych architektów stylistyce modernistycznej.
Historyczny ratusz został poważnie zniszczony w trakcie II wojny światowej.
Foto: ratusz w 1915 r. i współcześnie (Mmaciek/polska-org.pl).
Nowy ratusz wybudowano na dawnych fundamentach w zgodzie z zaleceniami Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Elblągu z roku 1999.
Historyczny ratusz spłonął w 1777 r. Władze zaborcze zdecydowały o jego nieodbudowywaniu.
Foto: Ratusz Staromiejski w 1775 r. na rysunku J.H. Amelunga oraz widok współczesny (urbanity.pl).
„Ze względu na szacunek do dawnej bryły architekci odtworzyli jej dominantę – wieżę zegarową podkreślającą jedno z wejść.” (za: architektura.muratorplus.pl). „Współczesny budynek odwołuje się do lokalnej skali i tradycji.” (za: Strefa Przestrzeni) Historyczny ratusz wyburzyli Niemcy w 1940 r.
Foto: Ratusz w Zduńskiej Woli przed wojną i obecnie (Jolanta Jeziorska).
Jedna z najbardziej kontrowersyjnych odbudów ostatnich lat. Autorem projektu był mgr inż. arch. Tadeusz Pawlik. W 2020 roku przy nowym ratuszu deweloper postawił Galerię Nyską. Historyczny ratusz został zniszczony w czasie II wojny światowej. Jego pozostałości wysadzono w powietrze w 1966 r.
Foto: koloryzowane zdjęcie archiwalne wieży ratusza oraz ratusz współcześnie (Dawid Galus/dolny-slask.org.pl).
Dobrym rozwiązaniem byłaby zasada,. ujęta w ramy prawne, że w granicach starych miast powinno się odbudowywać zabytki wyłącznie jako rekonstrukcje lub anastylozy. Inne formy budowy powinny być mocno ograniczone, i tylko dotyczyć tych miejsc, gdzie przed zniszczeniem nie było zabytków lub były jakieś bezwartościowe budynki, z zachowaniem gabarytów, obrysów i ducha miejsca. Tak jak to się dzieje w rezerwatach przyrody, gdzie się przywraca stan pierwotny. Uniknie się przy tym stawiania takich gargamelów, jak tych na załączonych obrazkach lub nowoczesnych, nawet ładnych, budynków, które mogą powstać wszędzie, ale nie na miejscach „zarezerwowanych” przez zabytkowe budowle.