Grodno – strona białoruska zaprezentowała poprawiony projekt II etapu restauracji zamku
Mimo to wciąż istnieją pewne dyskusyjne szczegóły (zewnętrzne schody), projekt prezentuje się lepiej niż kontrowersyjna wizja autorstwa architekta Uładzimira Baczkowa. Zmiany w projekcie skomentował Mikola Volkau, historyk, który od lat zaangażowany jest w ratowanie zamku: „Opublikowano renderingi II etapu przebudowy Starego Zamku w Grodnie autorstwa zespołu A. Szybareckiego.
Pozytywy:
- projekt lepiej odpowiada realiom historycznym w odróżnieniu do propozycji U. Baczkowa, który zaprojektował zamek fantazyjny (co dobrze widać na przykładzie I etapu przebudowy zamku – brama i wieże);
- brak attyki, którą zaprojektował J. Wojciechowski w latach 30. XXw., bez znajomości ryciny T. Makowskiego;
- wykusz w pobliżu komnat królewskich nie został zawieszony na ścianie, ale osadzony na fundamencie, co ma pokrycie w najnowszych odkryciach archeologicznych;
- bardziej logiczne zwieńczenie wieży wraz z klatką schodową w północno-zachodnim narożniku pałacu;
- budowa nowocześniejszego w wyglądzie budynku na miejscu parterowej oficyny (niewiele wiadomo o tym skrzydle, jego pozostałości nie zachowały się, dlatego moim zdaniem należy je oddzielić od oryginalnego pałacu).
Negatywy:
- klatka schodowa w osi głównego budynku nie odpowiada opisom z inwentarza ani wynikom badań archeologicznych, podobnie jak w projekcie Uładzimira Baczkowa widać chęć uczynienia zamku piękniejszym niż był pierwotnie
- taka fantazja będzie oczywiście miała swoich zwolenników, ale moim zdaniem jest to zbrodnia przeciwko historii;- realizacja nie mającego potwierdzenia w źródłach tarasu przed pałacem zaprojektowanego przez J. Wojciechowskiego.
Stary Zamek w Grodnie, dawna siedziba królów Kazimierza Jagiellończyka i Stefana Batorego, od 1678 r. – sejmu i senatu I Rzeczypospolitej. Budynek wielokrotnie niszczony, odbudowywany i przebudowywany – ostatni raz z usunięciem detalu elewacji na koszary armii rosyjskiej. O potrzebie restauracji zamku mówiło się przez cały okres 20-lecia międzywojennego (projekt konserwatora arch. prof. Jarosława Wojciechowskiego). Plany przerwała wojna. Kilka lat temu strona białoruska zaprezentowała projekt restauracji/przebudowy zamku autorstwa Uładzimira Baczkowa, popieranego przez władze lokalne architekta. Projekt został nazwany przez historyków sztuki nie mającą podstaw fantazją architektoniczną, która zakładała nawet usunięcie oryginalnych części zamku (wspominaliśmy o nim m.in. wątku o „zabytkach, które nigdy tak nie wyglądały”). Po krytyce ze strony historyków z Białorusi i Polski udało się wprowadzić jedynie małe korekty w trakcie I etapu inwestycji. W ramach przygotowań do II etapu przeprowadzono badania archeologiczne skrzydła pałacowego. Na podstawie odkryć oraz uwag naukowców (M. Volkau, P. Tatarnikow, N. Kiziukewicz) zmieniono pierwotną koncepcję Baczkowa. Projekt II fazy restauracji Starego Zamku otrzymał dyplom I stopnia na XV Ogólnopolskim Festiwalu Architektury oraz został przedstawiony w nominacji „Odnowa zabytków architektury i innych obiektów”. Za jego wykonanie odpowiadał zespół instytutu „HrodnaGramadzianproject” w składzie Dasko, Babich, Kot, Grishchanka pod kierunkiem naukowym Szybareckiego.
Il. hrodna.lite
Poprawiony projekt restauracji/przebudowy Starego Zamku w Grodnie.
Poprawiony projekt restauracji/przebudowy Starego Zamku w Grodnie.
Poprawiony projekt restauracji/przebudowy Starego Zamku w Grodnie.
Poprawiony projekt restauracji/przebudowy Starego Zamku w Grodnie.
Poprawiony projekt restauracji/przebudowy Starego Zamku w Grodnie.
Realizacja nie mającego potwierdzenia w źródłach tarasu przed pałacem zaprojektowanego przez J. Wojciechowskiego.”
Poprawiony projekt restauracji/przebudowy Starego Zamku w Grodnie.
„Projekt, który został zatwierdzony i jest realizowany, jest pełen sprzeczności, w niektórych aspektach przeczy dokumentom historycznym i badaniom archeologicznym” – powiedział PAP Jan Supron, grodzieński historyk. Jego zdaniem po rekonstrukcji powstanie „nowy Stary Zamek”.
Supron opublikował na łamach opozycyjnej „Naszej Niwy” tekst, w którym wskazuje na szereg problemów związanych z zaakceptowanym przez białoruskie władze projektem rekonstrukcji zamku autorstwa architekta Uładzimira Baczkoua.
Supron wskazuje m.in., że Baczkou nie przeprowadził na terenie zamku badań dotyczących przełomu XVI/XVII wieku, a w swoim projekcie, który stworzył jeszcze w latach 80. XX wieku, kierował się głównie pochodzącą z 1600 roku grawiurą Tomasza Makowskiego.
„Po pierwsze przy wieży na ścianie od strony Niemna ma być dobudowana kamienica, której jednak historycznie nie było, ponieważ po przeprowadzonych niedawno badaniach archeologicznych wiadomo już, że w ziemi nie ma fundamentów. Autor projektu i jego zwolennicy twierdzą, że kamienica była drewniana, ale dokumenty tego nie potwierdzają” – powiedział Supron, który powołuje się także na badania mińskiego historyka Mikałaja Wołkaua.
Kolejne zarzuty dotyczą m.in. kształtu kopuły wieńczącej jedną z wież. „Baczkou zaproponował cebulastą kopułę, przypominającą raczej wschodnią architekturę i niepodobną do tego bardziej spłaszczonego kształtu, który widać na grawiurze” – uważa historyk.
Baczkou chce też w jednym miejscu „podwyższyć” mur, dobudowując dodatkowe piętro galerii, której – według jego oponentów – nie było.
Rozmówcy PAP w Grodnie wskazują również na to, że „antynaukowy” jest sam sposób przeprowadzania prac. „To nie jest renowacja, a remont. Najpierw niszczy się to, co jest, a potem na tym miejscu buduje coś nowego. To będzie może i ładne, ale nie tak się powinno pracować z zabytkami” – ocenił jeden z historyków, który nie chce ujawniać swojego nazwiska. „To nie renowacja, a budowanie od nowa zamku z bajki” – mówił.”
Źródło: Spór o renowację Starego Zamku w Grodnie | dzieje.pl – Historia Polski
Poniżej po I etapie restauracji/przebudowy wg częściowo tylko zmienionego kontrowersyjnego projektu architekta Uładzimira Baczkowa.
