Opole – wschodnia pierzeja Rynku po odbudowie w latach 1945-58

Kamienice wokół opolskiego Rynku zostały zniszczone w wyniku wojny w ok. 80%. W dobrym stanie przetrwało tylko 6 z 32 budynków (zdjęcie widocznego w głębi zdjęcia narożnika północno-wschodniego Rynku w 1945 r.: https://opole.naszemiasto.pl/opole-w-1945-roku-dzis-rocznica-przybycia-przedstawicieli/ar/c4-4581498)

Odbudowa kamienic, która trwała w latach 1945-1958 miała na celu nie tylko przygotowanie lokum dla nowych mieszkańców, ale również podkreślenie historycznych (dyskusyjnych) związków Opola z Polską. W tym celu zdecydowano o usunięciu wszystkich przebudów z XIX wieku i ujednoliceniu zabudowy Rynku w duchu baroku.

Prace poprzedziły badania architektoniczne oraz kwerenda archiwalna. Wybrano kamienice, które należało zrekonstruować (w formach przedwojennych bądź wcześniejszych) oraz te, które zdecydowano się przebudować/odbudować według nowych projektów (współczesna architektura historyzująca/kreacje konserwatorskie).

Projekty przygotował Miastoprojekt-Południe w składzie Stanisław Kramarczyk, Jan Olpiński, Czesław Thullie i Marian Skałkowski wraz z Jerzym Mączyńskim. Nad procesem czuwał Departament Ochrony i Konserwacji Zabytków Nieruchomych przy Ministerstwie Kultury. Proces restauracji na miejscu z kolei nadzorowała Dyrekcja Budowy Osiedli Robotniczych. Zaangażowane były ponadto władze konserwatorskie w Opolu, Wydział Kultury Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach oraz grupa historyków „pod auspicjami Ministerstwa Kultury”.

Warto zauważyć, że wśród budynków, które zrekonstruowano bez zmian, dwie kamienice przebudowano na barokowe jeszcze przed wojną, za władzy niemieckiej. Pierwsza z nich to Rynek 13 a druga Rynek 23.

W trakcie odbudowy usunięto oficyny i dostosowano budynki do współczesnych potrzeb (kanalizacja, gaz, prąd). Projekt „odbudowy budynków tworzących pierzeje Rynku w Opolu” otrzymał nagrodę III stopnia w kategorii ochrony zabytków, przyznaną przez Komisję Urbanistyki i Architektury za rok 1956.

Choć Rynkowi starano się nadać formy mogące kojarzyć się z architekturą polską, nigdy nie podjęto żadnych działań względem piastowskich zamków na Ostrówku ani Na Górce (być może w tym sensie działań nawet bardziej zasadnych). Pierwszy zamek, poza Wieżą Piastowską, władze niemieckie wyburzyły w 1931 r. pod budowę biurowca. Pozostałości drugiego częściowo zasłonięto nowym gmachem gimnazjum w 1937 r. Po części za brakiem działań mogły stać oczywiste względy ekonomiczne. Sama odbudowa Rynku od początku borykała się z dużymi problemami finansowymi. Prace przyśpieszyły dopiero w 1950 r. gdy utworzono województwo opolskie.

Więcej na temat powojennej odbudowy Rynku w Opolu w opracowaniu Barbary Szczepańskiej „Restoration of the Market Square in Opole as the creation of a new vision of the city’s history” (dostępne online).