Ustka, Hel, Darłowo, Rowy – „kraina w kratę” może odzyskać dawny czar

Wiele polskich miejscowości nadmorskich kojarzy się z kiczem, brzydotą, chaosem urbanistycznym i architektonicznym. Ostatnimi laty powoli jednak zaczyna widać pewne zmiany. Na razie jeszcze nieśmiało, nie zawsze do końca udanie (materiały, wykończenie), ale coraz więcej samorządów zaczyna zdawać sobie sprawę, że to co wyróżnia region na tle reszty Polski oraz pozytywnie wpływa na turystykę to lokalna tradycyjna architektura i ład urbanistyczny.

Szczególnie wyróżnia się tutaj Ustka:

„Gdy po kilku latach zajrzeliśmy znów do Ustki (woj. pomorskie) nie poznaliśmy tego miasta! Zewsząd otoczyły nas urokliwe domy w kratkę. Od 2005 roku prowadzona jest tu rewitalizacja rybackiej starówki.

W centrum Ustki nie straszą już budki z paździerzu, byle jak sklecone stoiska i jadowite kolory namiotów z „pamiątkami”. Ustka wraca do korzeni, gdy w osadzie rybackiej stały chaty w biało-czarną kratę, a wiele lat później obok nich wyrosła elegancka dzielnica willowa.

Przez kilkaset lat w Ustce mieszkali głównie Kaszubi. Stawiali domy na obszarze wyznaczonym dziś przez ulice Marynarki Polskiej i Czerwonych Kosynierów, w obrębie tzw. owalnicy. Średniowieczne rozplanowanie tamtej osady widać do dziś – uliczki są tu wąskie i krótkie. Na krańcach osady, niedaleko portu, gdzie zbiegały się główne trakty, powstał tzw. Zaułek Kapitański (dziś to Skwer Jana Pawła II). W tym miejscu budowali domy najbogatsi mieszkańcy. Ich domostwa były większe niż chaty rybaków, ale wzniesione podobnie – w konstrukcji szachulcowej. Takich budynków zachowało się w Ustce całkiem sporo. Od 2005 roku są poddawane rewitalizacji.

Jeszcze kilkanaście lat temu stare chaty rybackie były wyburzane, a na ich miejsce stawiano bloki lub koszmarki architektoniczne. Wiele domów, nieremontowanych latami, zwyczajnie się rozpadało. Na początku XXI wieku władze miasta podjęły decyzję o ratowaniu architektury rybackiej Ustki. Najbardziej zniszczone chaty zostały zburzone (co trzeba jednak zauważyć i przyjąć ze smutkiem – przyp. red.), a w ich miejscu postawiono nowe, ale stylem nawiązujące do dawnego budownictwa Ustki. Stare domy przed rozebraniem dokładnie inwentaryzowano, by móc je wiernie odtworzyć. Szczególny nacisk położono na odtworzenie detali – strukturę szachulca, sposób tynkowania oraz położenie w układzie zabudowy. Starano się też odtworzyć układ pomieszczeń. Nowe-stare budynki miasto sprzedało i w ten sposób miało pieniądze na kolejny etap prac. Tak odbudowano kilkanaście szachulcowych budynków.”

Tekst: blog Proszę wycieczki. Podróże, wyprawy i wycieczki (Ustka – szachulcowe domy w kratkę – Proszę wycieczki).

Rewitalizacja Ustki

„Opracowany na początku lat dwutysięcznych projekt przywrócenia blasku najstarszej części miasta przed kilku laty uzyskał wsparcie ze środków Unii Europejskiej, co pozwoliło na rozpoczęcie prac. Rewitalizacją objęto zabytkową zabudowę, znajdującą się przy ulicach Kopernika, Grunwaldzkiej i Marynarki Polskiej – tzw. osadę rybacką. Pod ścisłą kontrolą konserwatorów zabytków wyremontowano lub odbudowano najcenniejsze szachulcowe budynki z przeł. XIX i XX w. Prace rewitalizacyjne prowadziło Usteckie Towarzystwo Budownictwa Społecznego. W przypadku każdego z budynków starano się odtworzyć oryginalny układ jego pomieszczeń, a w przypadku budowli, które wymagały całkowitej odbudowy, stare domostwa przed rozebraniem dokładnie inwentaryzowano, by móc je wiernie odtworzyć. W projektach odbudowywanych domostw szczególny nacisk położono na odtworzenie historycznych detali – strukturę szachulca, sposób tynkowania oraz położenie w układzie zabudowy. Nowe-stare obiekty po zakończeniu prac trafiały do sprzedaży na lokalnym rynku nieruchomości. Prowadzona rewitalizacja Ustki stała się ważnym bodźcem także dla inwestorów, którzy budują w mieście nowe budynki. W wielu realizowanych już inwestycjach nawiązano do typowo pomorskiego – ryglowego i kuracyjnego – stylu zabudowy. Dzięki temu architektonicznie Ustka staje się coraz ciekawszym i piękniejszym miastem, gdzie zgodnie z najlepszą europejską tradycją, nowoczesne, odpowiadające dzisiejszym trendom obiekty, sąsiadują z odrestaurowaną tkanką XIX-wiecznego kurortu i rybackiej miejscowości. Wśród odrestaurowanych (odbudowanych) domów warto wymienić: Dom kapitana Haase (ul. Kosynierów 21) był własnością usteckiego kapitana Petera Hasse. Został zbudowany w 1804 r. Obecnie dom podlega, stojącemu po sąsiedzku, usteckiemu Domowi Kultury i mieści się tu Centrum Kultury Bałtyckiej, odbywają się tu wystawy i kameralne koncerty; Dom POD DĘBEM (ul. Kosynierów 13) po odbudowie pełni funkcję sezonowej (maj–wrzesień) restauracji „Pod Dębem” specjalizującej się w kuchni polskiej z elementami regionalnymi; Dom Wakacyjny Mistral (ul. Kaszubska 9) oferuje 6 luksusowo wyposażonych apartamentów. Jego właściciele ustawili jesienią 2012 r. wykonaną z piaskowca figurę rybaka z łososiem. Ów Mistral szybko znalazł uznanie w oczach turystów, którzy chętnie się z nim fotografują. Budynek Centrum Informacji Turystycznej (Marynarki Polskiej 71), Dom przy Marynarki Polskiej 10, stojący pierwotnie w bezpośrednim sąsiedztwie kościoła. Była to chata pochodząca z przełomu XVIII i XX wieku z jedną kondygnacją i mieszkalnym poddaszem. Po II wojnie światowej mieścił się tu Klub Książki i Prasy. Renowacja i rekonstrukcja w ramach Lokalnego Programu Rewitalizacji prowadzona przez UTBS objęła ok 40 budynków, w większości są to chaty rybackie.

Tekst na podstawie opracowania w albumie „Ustka” wydanym przez Wydawnictwo Region na zlecenie LOT „Ustka i Ziemia Słupska” w 2012 roku (Rewitalizacja Ustki)