Graboszyce (woj. małopolskie, pow. oświęcimski) – renowacja renesansowego dworu

Renesansowy dwór w Graboszycach powstał w miejscu starszego założenia ok. 1570 roku dla Dziwisza Brandysa, dworzanina i sekretarza królewskiego kolejno Zygmunta Augusta, Henryka Walezego i Stefana Batorego. W XVIII wieku przebudowany w duchu baroku (zwieńczenie ryzalitu frontowego, strącenie attyk i budowa dachu łamanego) a ok. 1835 r. w duchu romantyzmu. Dwór w swojej historii miał wielu właścicieli. Mieszkała w nim m.in. Henryka z hrabiów Ankwiczów, młodzieńcza miłość Adama Mickiewicza i pierwowzór Ewy występującej w IV scenie III części „Dziadów”. Ostatni przedwojenny właściciel Ludwik Chrząszcz walczył w kampanii wrześniowej. Dostał się do niewoli a następnie do obozu koncentracyjnego. Szczęśliwie przeżył wojnę i wraz z rodziną powrócił w rodzinne strony. Dwór został jednak przejęty przez państwo. Początkowo pozwolono Chrząszczom zamieszkać w „zarządówce” i uprawiać warzywa w ogrodzie sprzedając je okolicznym mieszkańcom. W 1951 r. pozbawiono go tych przywilejów i jako byłego właściciela ziemskiego umieszczono w drewnianej szopie (gdzie wkrótce w skutek nieszczęśliwego wypadku bądź podpalenia uległ dotkliwym poparzeniom i zmarł). Dobra graboszyckie zostały rozparcelowane a dwór zamieniono na magazyn i punkt sprzedaży nawozów sztucznych. W roku 1948 podczas adaptacji wymieniono dach łamany na czterospadowy. W latach późniejszych gmina osadziła w dworze bezdomną rodzinę romską. Ci rozpalając ogień wprost na podłodze spalili wszystkie parkiety, drzwi, meble a nawet część drzew z parku dworskiego. Następnie odeszli. Potem zrujnowany dwór wielokrotnie zmieniał właścicieli…

Gdy nabył go Andrzej Najduchowski dla dworu nastały lepsze czasy. Przeprowadzono badania archeologiczne, odsłonięto fosę, zabezpieczono najstarsze mury. Właściciel oddał budynkowi serce i…2 mln złotych. Planował stworzyć w nim salę teatralną i konferencyjną. Przez wiele lat walczył o państwowe dofinansowanie dla swoich planów. Zanim pomoc w końcu nadeszła był zmuszony go sprzedać. W 2014 dwór odkupił prowadzący nieopodal ośrodek rekreacyjno-wypoczynkowy Franciszek Fryc. Z przyznaną już pomocą finansową Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego wymienił dach i naprawił spękane sypiące się mury a następnie w 2017 wykonał kompleksowy remont elewacji z rekonstrukcją zniszczonych elementów.

– Budynek w ogóle nie miał stropu, bo drewniany, który kiedyś tam istniał, już dawno się spalił. Nowy, żelbetowy scalił mury i uratował je przed zawaleniem. To był ostatni dzwonek, żeby rozpocząć prace zabezpieczające. Przed remontem strach było wchodzić do środka – mówił Franciszek Fryc.

Roboty prowadzono pod nadzorem małopolskiego wojewódzkiego konserwatora zabytków.

Więcej na temat dworu i jego historii: SadowskaE_KasztelRenesansowy.pdf (pk.edu.pl) | Wadoviana_przeglad_historyczno_kulturalny-r2013-t16-s25-48.pdf (muzhp.pl)

Foto: żuraw 1965/eksploratorzy.pl (G), pepeq25 (D).

Podobne posty

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *