Sieraków (woj. wielkopolskie) – historia upadku i odbudowy zamku

Historia zamku w Sierakowie sięga końca XIV wieku gdy można rodzina Nałęczów wzniosła tu niezbyt dużych rozmiarów obiekt strzegący przeprawy na Warcie, który rozbudowano jeszcze nieznacznie w wieku XV. Zamek o obwodzie 26 na 24 metry miał wtedy trójdzielny podział (skrzydło północne, południowe, oraz trakt środkowy). Na przełomie XVI i XVII wieku zamek spłonął w pożarze. Został jednak odbudowany i rozbudowany przez Piotra Opalińskiego (kolejne dwa piętra). Kolejnej przebudowy dokonał jego syn Łukasz około 1630. Chociaż wojny W XVII i XVIII wieku oszczędziły zamek to z powodu wieloletnich zaniedbań w 1774 roku rozebrano jego skrzydło północne remontując jednocześnie południowe. Zagłada zamku historycznego łączy się natomiast z władzami pruskimi, które około 1832 r. przy budowie nowej ulicy postanowiły rozebrać zamek. Ocalało jedynie przyziemie skrzydła południowego użytkowane odtąd jako lodownia, magazyny i chlewiki.

Odbudowa zamku łączy się z pracami konserwatorskimi prowadzonymi w 1991 roku przy zespole sarkofagów Opalińskich wydobytych z zalewanej wodą krypty kościoła pobernardyńskiego. Podczas spotkania władz miejskich, duchownych i konserwatorskich zaproponowano by umieścić je w odrestaurowanym zamku. Pomysł zaakceptowano. W 1993 roku prace badawcze rozpoczęli dr hab. Jan Skuratowicz i dr Tomasz Wujewski z Instytutu HS Uniwersytetu A. Mickiewicza w Poznaniu. Resztki zamku oczyszczono, przebadano i zabezpieczono przy czym część ścian musiała zostać przemurowana bowiem porastające ruiny korzenia drzew naruszyły spoistość murów. Tam gdzie było to konieczne na zachowanych reliktach wykonano również nowy stabilny mur z nowej cegły o wymiarach gotyckich. Takiej samej cegły użyto przy odtworzeniu skarp. Następnie nadbudowano zachowane skrzydło do wysokości zamku gotyckiego i nakryto je wysokim, gotyckim w charakterze dachem ze szczytami. Skuratowicz i Wujewski tłumaczyli takie rozwiązanie m.in. względami urbanistycznymi i statycznymi. Nowa część zamku została wykonana z nowej gotyckiej w wyglądzie cegły o odmiennym spoinowaniu. Detal zamku został natomiast ”uspokojony”. Przechodzącą od czasów pruskich przez środek założenia drogę odsunięto od murów zamkowych zmieniając jej nawierzchnię na brukową jednocześnie ukazując przebieg dawnych murów poprzecznych zamku. Pozostałości drugiego skrzydła zostały odsłonięte i nadmurowane.

Obecnie na zamku siedzibę ma Muzeum-Zamek Opalińskich. W przyziemiu w jedynych zachowanych historycznych wnętrzach można oglądać poddane konserwacji cynowe sarkofagi Opalińskich. Jak pisze Skuratowicz: ”Tak to na naszych oczach dokonał się powrót Opalińskich do ich dawnej siedziby”. Co jeszcze ważniejsze i warte podkreślenia, to fakt, że dzięki restytucji zamek został zwrócony lokalnej społeczności. Mauzoleum z doczesnymi szczątkami dawnych dobrodziejów Sierakowa i odtworzone komnaty zamkowe w miarę możliwości przypominają o dawnej świetności zamku. Na pierwszym piętrze gdzie na podstawie znalezisk archeologicznych zrekonstruowano m.in. ceramiczne piece organizuje się spotkania dla mieszkańców miasta. Drugie piętro przystosowano na potrzeby organizacji wystaw czasowych. Zamek stał się elementem tożsamości lokalnej społeczności a ponadto stanowi atrakcję nie tylko dla mieszkańców, ale także odwiedzających miasto turystów.

Wpis powstał na podstawie artykułu ”Zamek Górków i Opalińskich w Sierakowie” Jana Skuratowicza nadesłanym nam przez moderatora forum zamki.pl, największej bazy informacji dotyczącej zamków w polskiej sieci.