Łotwa – historia zniszczenia i rekonstrukcji Domu Bractwa Czarnogłowych w Rydze

Na fasadzie zrekonstruowanego Domu Czarnogłowych w Rydze, tak jak w XVI wieku, znów widnieje rymowany napis: „Sollt ich einmal fallen nieder, so erbauet mich doch wieder” (Jeśli kiedykolwiek upadnę, odbuduj mnie ponownie). Kilka słów o historii budynku, który przez 60 lat znajdował się w granicach I Rzeczypospolitej i w którym w 1921 podpisano Traktat Ryski.

Dom Czarnogłowych na Placu Ratuszowym Starego Miasta w Rydze to jeden z symboli i wizytówek Łotwy. Wzniesiony w XIV w. Początkowo nazywany Dworem Artusa i siedziba kupców Wielkiej Gildii. Od 1477 aż do 1939 r. siedziba Bractwa Czarnogłowych, skupiającego bogatych i nieżonatych kupców (nazwa stowarzyszenia wywodziła się od jego patrona – św. Maurycego). Gotycki budynek był kilkukrotnie przebudowywany, m.in. w latach 1619-1625 w stylu niderlandzkiego manieryzmu. W 1710 r. częściowo zniszczony przez wojska rosyjskie. Rozbudowany pod koniec XVIII i na początku XIX w. Kolejny raz zniszczony w 1941 roku podczas ostrzału niemieckiego. Choć Łotysze zabezpieczyli ruiny i chcieli je po wojnie odbudować, władze radzieckie w 1948 r. zdecydowały o wysadzeniu ruin. Uratowane zostały tylko fragmenty rzeźb, eksponowane dziś w gotyckich piwnicach Domu.

Pomysł rekonstrukcji zrodził się w latach 80-tych ubiegłego wieku wśród pracowników i studentów architektury na politechnice w Rydze. Zebrano wszystkie dostępne materiały ikonograficzne i wykonano na ich bazie projekt. W 1991 r. zorganizowano poświęconą budynkowi wystawę a w 1992 r. przeprowadzono poprzedzające główne prace badania archeologiczne. Rekonstrukcja rozpoczęła się w 1995 r. Prace planowano zakończyć przed przypadającą w 2001 roku 800-letnią rocznicą założenia miasta. Za rekonstrukcję odpowiadała spółka akcyjna Restaurator, która zatrudniała rzemieślników, budowniczych, modelarzy, rzeźbiarzy, cieśli, kowali, złotników, specjalistów od żyrandoli etc. „Wyświęcenia odbudowanego Domu Czarnogłowych i Placu Ratuszowego dokonano dnia 9. grudnia 1999 roku. Również tego dnia na Placu Ratuszowym ponownie stanął 7 metrowy posąg Rolanda – średniowieczny symbol miasta.” O budowie i odbudowie Domu Czarnogłowych przypomina napis na szczycie budynku: ANNO 1334, RENOV. ANNO 1999″.

Internauci zauważyli, że Dom Czarnogłowych na zdjęciach prawie zawsze przedstawiany jest osobno, tak jakby fotografujący chcieli uniknąć pokazywania jego otoczenia. W istocie zabudowa w pobliżu Domu nie miała tyle szczęścia i nie została zrekonstruowana a nowoczesne budynki dalece odbiegają od jego poziomu artystycznego.

W komentarzu ciekawostka ze zbiorów Muzeum na Wawelu przypominająca o związkach Rygi z Rzeczpospolitą.