Sandomierz – historia zamku oraz jego konserwacji i restauracji

Zamek w Sandomierzu wybudowany został na polecenie Kazimierza Wielkiego w miejscu drewnianego grodu. W 1389 r. Władysław Jagiełło przyjął tu hołd lenny z ziem Nowogrodu Wielkiego. W 1395 roku król zawarł na zamku traktat sojuszniczy z książętami pomorskimi Świętoborem III i Bogusławem VIII. W 1480 r. zamek był rozbudowany przez starostę Rafała Jakuba Jarosławskiego. W latach 1520-1527 rozbudowany i przebudowany na renesansowy na polecenie Zygmunta I Starego. Pracami kierował Benedykt z Sandomierza (zamek posiadał wtedy trzy skrzydła i dwukondygnacyjne krużganki). Przebudowę upamiętniono tablicą erekcyjną z napisem po łacinie: „Zygmunt z łaski Bożej król Polski, wielki książę litewski, ruski, pruski, pan i dziedzic roku pańskiego 1520”. Rozbudowywany ponownie w latach 1564–1566, 1586–1597, 1617–1636. W 1656 r. zamek został wysadzony w powietrze przez uciekających Szwedów. Ocalałe skrzydło zachodnie wyremontowano i nadbudowano w latach 1680–1688 na polecenie Jana III Sobieskiego. Zdewastowany przez Rosjan w 1768 r. podczas konfederacji barskiej. Po rozbiorach Austriacy umieścili w zamku więzienie. W 1825 r. przebudowano wnętrza. W 1844 r. przebudowano elewację od strony dziedzińca w stylu klasycystycznym a dziedziniec otoczono murem. W latach 1894-1900 na dziedzińcu wybudowano budynek administracyjny z pomieszczeniami dla służby więziennej oraz cele.

Więzienie zlikwidowano w 1959 r.. W latach 60. przeprowadzono badania archeologiczno-architektoniczne pod kierunkiem J. Gąsowskiego i A. Miłobędzkiego. W latach 1965-1986 prowadzono gruntowne prace remontowo-konserwatorskie (wtedy też rozebrano budynki więzienne na dziedzińcu). W 1986 decyzją Miejskiej Rady Narodowej w Sandomierzu zamek przeznaczono na siedzibę Muzeum Okręgowego w Sandomierzu.